هوش اجتماعی
هوش اجتماعی (SQ) ظرفیت برقراری و ایجاد روابط با همدلی و قاطعیت است که ناشی از شناخت خود و تمرین مدیریت درست احساسات است. می‌توانیم بگوییم هوش اجتماعی به هوش هیجانی بسیار نزدیک است، اما دقیقا معنای مشابهی ندارد. هوش اجتماعی با تمرین در موقعیتهای اجتماعی به دست می‌آید و ناشی از موفقیتها و شکستها است. نامهای دیگر آن عبارتند از: تدبیر، عقل سلیم یا مهارتهای لازم در ایجاد روابط اجتماعی.
به نظر راس هانی‌ول -دانشمند علوم اجتماعی- هوش اجتماعی میزانی از آگاهی فردی و اجتماعی، اعتقادات اجتماعی تکامل‌یافته و ظرفیت و تمایل به مدیریت تغییر اجتماعی پیچیده است. روانشناس دیگری معتقد است که این هوش اجتماعی و نه هوش کمی افراد است که ماهیت ما را در نقش انسان تعریف می‌کند.
هوش اجتماعی که در واقع اجتماعی‌شدن پیچیده در زمینه‌هایی نظیر سیاست، زندگی عاشقانه، روابط خانوادگی، مشارکت و ... است، نیرویی هدایتگر به سمت بزرگ‌شدن ابعاد مغز انسان بوده‌است.
تواناییهای اصلی فردی مرتبط با هوش اجتماعی عبارتند از:
- تاثیرگذاری کلامی و غیرکلامی
- شناخت نقشها و قوانین اجتماعی
- مهارتهای شنیداری
- درک احساسات دیگران
- ایفای کارآمد نقشهای اجتماعی
چگونه هوش اجتماعی را تقویت کنیم؟
برای سنجش هوش اجتماعی نیز آزمونهایی نظیر ارزیابی کمیت هوش (IQ) وجود دارند که دارای میانگین ۱۰۰ و بیشینهٔ ۱۴۰ هستند. تفاوت عمدهٔ این آزمونها در قابل تغییر‌بودن نتایج آزمون هوش اجتماعی است، زیرا هوش اجتماعی بر خلاف IQ میزانی اکتسابی و تحت تاثیر تجارب فرد است که با تغییر افکار و رفتار در واکنش به محیط اجتماعی تغییر می‌کند.
برای افزایش هوش اجتماعی باید مهارتهایی نظیر گوش‌دادن فعالانه، ایجاد حس صمیمیت، شفافیت در روابط، فکر‌کردن قبل از صحبت‌کردن، پرهیز از قضاوتگر‌بودن و درک قوانین و هنجارهای اجتماعی را بهبود بخشید. بوردگیم‌ها از جمله بسترهای تمرینی مناسب برای برقراری روابط اجتماعی موثرتر هستند.
بوردگیم‌ها یا بازیهای نیازمند صفحهٔ بازی با جمع‌کردن افراد حول آن، به تقویت روابط اجتماعی و تعامل با یکدیگر می‌پردازند. هر چند امروزه بازیهای مجازی بخش اصلی سرگرمیهای افراد را به خود اختصاص می‌دهند، ولی همچنان می‌توان گفت شور و شوق انداختن تاس و حرکت‌دادن مهره‌ها در صفحهٔ بازی و تعقیب همبازیها دارای لذتی منحصربه فرد و غیر‌قابل‌مقایسه با طیف وسیع بازیهای آنلاین و مجازی است. بازیهای صفحه‌ای یا بوردگیم‌هایی نظیر پازلها و لگوها به تعامل لحظه به لحظه، شناخت قوانین بازی، رعایت حقوق همبازیها و تلاش برای پیروزی در خلال انواع مشارکتها می‌پردازند و می‌توان آنها را از جمله تمرینات مناسب در تقویت هوش اجتماعی برشمرد.
بازیهای فکری مناسب برای افزایش هوش اجتماعی
در این بخش قصد داریم تا به معرفی سه نمونه از بازیهای بوردگیم جدید بپردازیم و تاثیر آنها را در افزایش هوش اجتماعی بررسی کنیم. شاید اسامی این بازیها همانند پازل و لگو برایتان آشنا نباشد، ولی مطمينم کودکان زیادی با این بازیها آشنا هستند و چند نمونه از آنها را بازی کرده‌اند.
بازی فکری استوژیت یک بازی گروهی ۲ تا ۸ نفره برای ۸ تا ۹۹ ساله‌ها است. این بازی ترکیبی شگفت‌انگیز از خلاقیت و قدرت ذهن‌خوانی است. در این بازی باید از قدرت تخیل خود استفاده کنید و در مواجهه با ۹۶ کارت زیبا و سحرآمیز آن، هوشمندانه‌ترین داستانهای ممکن را بسازید. در این بازی، استفادهٔ همزمان از دو نیمکرهٔ مغز به پرورش مهارتهای کلامی و تصویری می‌انجامد. لوب پیشانی مغز فعال می‌شود و مهارتهای همدلی و همدردی در فرد تقویت می‌گردند. این بخش همچنین در بذله گویی، بازی با کلمات و طنزپردازی نیز نقش دارد و فرایندهای روانی جامعه‌پذیری و ذهن‌خوانی را کنترل می‌کند.
بازی فکری پی‌شوم نیز بازی دیگری برای دورهمی‌های دوستانه است که جو محیط را پر از خنده و شادی می‌کند. بازیکنان در این بازی به ساختن جملات خنده‌دار، جالب و خلاقانه و حتی گاهی عجیب می‌پردازند و بازی زمانی تمام می‌شود که یکی از بازیکنان خسته شود و یا از شدت خنده، توان ادامهٔ بازی را نداشته باشد. این بازی برای افراد ۱۰ سال به بالا و در گروههای ۳ تا ۱۲ نفره مناسب است. در این بازی افراد به پرورش شوخ‌طبعی، شگفت‌زده‌کردن همبازیها و پرورش مهارت طنزپردازی در روابط اجتماعی می‌پردازند.
و اما آخرین بازی در این بخش، بازی پایاپای است که در گروههای ۲ تا ۸ نفره انجام می‌شود. این بازی کارتی و رومیزی جذاب به تبادل کالاها و جمع‌کردن یک کالای خاص اختصاص دارد. بازیکنان در حکم تاجرانی هستند که در بازار شلوغ به داد‌و‌ستد کالاهایشان با یکدیگر می‌پردازند. در این بازی نیز مهارتهای ارتباطی و تلاش برای داد‌و‌ستد و مشارکت از جمله ویژگیهای بارز تمرینهای افزایش هوش اجتماعی در افراد است.
راههای کنترل هوش اجتماعی
کنترل یا مدیریت هوش اجتماعی به معنای قدرت مواجههٔ مناسب با موقعیتهای اجتماعی مختلف است. درک مناسب افراد، همدلی و همدردی کافی، شناخت موقعیتهای فردی و اجتماعی، واکنشهای سنجیده و هماهنگ با هنجارها و قوانین محیطی از عوامل مهم و تاثیرگذار در کنترل هوش اجتماعی هستند.
بازیهای بوردگیم با تجارب شکست و موفقیت در بازی، درک راهکارهای عملکرد بهتر و تلاش برای پیروزی و مشارکت با دوستان به پرورش کنترل احساسات و تصمیم گیریهای بهتر در موقعیتهای اجتماعی مختلف کمک می‌کنند. فرد در بازخوردهای محیطی متوجه می‌شود که هر نوع رفتار یا واکنش او چه تاثیراتی دارد و کدام رفتار با مقبولیت و ثمرات بهتری همراه است.
از این رو می‌توان گفت تقویت مهارتهای هوش اجتماعی از طریق بسترهای ساده و دوستانه نظیر بازیهای گروهی، راهی موثر در کنترل و مدیریت هوش اجتماعی محسوب می‌شود.
افزایش قدرت معاشرت اجتماعی با تقویت هوش اجتماعی
همانطور که در بخشهای پیشین به آن اشاره شد، ایجاد روابط اجتماعی با افراد، قدمتی دیرینه در تاریخ بشری دارد و انسان همواره در پی راههایی برای تاثیرگذاری بیشتر و ایجاد روابطی عمیقتر با همنوعان خود بوده‌است. قدرت درک احساسات، افکار و موقعیتهای اجتماعی خود و دیگران در برقراری روابطی دوستانه‌تر موثر هستند. درک‌شدن افراد در روابط اجتماعی، آنها را به برقراری روابط بیشتر ترغیب می‌کند و انگیزه‌ای برای صمیمیت و همکاری صادقانهٔ آنها با یکدیگر است. پیوندهای اجتماعی با مولفه‌های هوش اجتماعی مستحکم می‌شوند و افراد از زندگی اجتماعی خود بهرهٔ بیشتری خواهند برد.
در نهایت می‌توان چنین نتیجه‌گیری کرد که هوش اجتماعی بخشی اجتناب‌ناپذیر از زندگی اجتماعی تمام انسانها است و برای تقویت و پروش آن می‌توان از سنین کودکی در قالب بازیهای گروهی به تقویت آن پرداخت.
تگ ها